میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی | سیدحسین فلاح زاده ابرقویی و صدیقه سادات میردامادی | انتشارات دارالحدیث
میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی
تاریخ تفسیر امامیه، از دیرباز تا کنون، شاهد تلاش‌های سترگ امامان، عالمان و راویان شیعی در خدمت به قرآن کریم بوده است. به طوری که در دورههای مختلف، گاهی با فراز و نشیب هایی همراه بوده است اما در این میان نقش ائمه علیهم السلام و راویان ایشان بسی برجسته می باشد، چرا که راویان و تربیت یافتگان امامان علیهم السلام در حوزه تفسیر و شناخت قرآن، با دریافت تبیین های نغز آیات و دسترسی به معارف قرآنی، دانشی گران بها از منبعی اصیل و صحیح را به صورت مکتوب و شفاهی در اختیار شاگردان خود و نسل های بعد قرار دادند.«کتاب التفسیر» پیش رو، بخشی از میراث قرآنی مفقود حسین بن سعید اهوازی، از راویان بزرگ و پرکار شیعی می باشد. وی از عالمان قرن سوم و از محدثان مؤثّر در انتقال معارف دینی و اندیشه های شیعی از مدرسه کوفه به مدرسه قم است.
احیای این اثر ارجمند و بازسازی آن از روایات برجای مانده و پراکنده در کتاب های کهن حدیث و تفسیر و با نظارت و پیگیری گروه احیا و بازسازی متون تفسیری در پژوهشکدۀ تفسیر اهل بیت علیهم السلام پژوهشگاه قرآن و حدیث به انجام رسید. با تدوین کتاب حاضر، بخشی دیگر از روایات قرآنی - تفسیری قرن دوم و سوم در حوزۀ قرآن تبیینی و قرآن شناسی در دسترس قرآن پژوهان قرار می گیرد تا بخشی از اندیشه ورزی و کوشش های علمی شیعه در ساحت قرآن کریم نمایان شود.
نویسنده معتقد است آنچه پرداختن به منابع تفاسیر روایی را مهم و ضروری می سازد، اهمیّت و ارزشی است که سنّت و میراث حدیثی در رسیدن به فهم درست از آیات الهی دارد. از سوی دیگر، شناخت مصادر اوّلیه در حوزۀ تفسیر، در مستندسازی دیدگاه های مفسّران در طول تاریخ، نقشی بسزا دارد. در حقیقت، منابع تفسیری موجود در قرن های اوّل تا سوم هجری، پشتوانۀ تفسیر شیعه اند و از این جهت، دستیابی به آنها اهمیّت دارد، چرا که تلاش هایی برای بازیابی تفاسیر روایی بر اساس منابع موجود، انجام شده که گاه خود ائمّه علیهم السلام و گاه شاگردان و اصحاب ایشان محور آنها بوده اند. تفاسیری چون تفسیر ابو حمزۀ ثمالی، تفسیر ابان بن تغلب، تفسیر حسن بصری و تفسیر جابر بن یزید جعفی، از آثاری هستند که با محوریت اصحاب ائمّه علیهم السلام شکل گرفته اند.
در اثر حاضر، نویسنده تلاش کرده است تا آثار این تفسیر در مجامع روایی، به مدد قرائن موجود در کتاب های فهرست و رجال، ردیابی شوند تا به مجموعه ای ارزشمند از آموزه های تفسیری اهل بیت علیهم السلام نگارش یافته در قرن سوم، دست یابد.
پژوهش حاضر، از جمله پژوهش های مربوط به منبع شناسی تفاسیر اثری با هدف اصلیِ بازیابی و احیای کتاب تفسیر حسین بن سعید اهوازی است. گرچه، افزون بر گزارش روایات تفسیری، تبیین مراحل بازیابی و بررسی محتوای روایات از نظر گونۀ روایی را نیز در بر دارد. در فصل نخست این مجموعه، به تحلیل شخصیت و بررسی جغرافیای زندگی مؤلّف و در پایان نیز به تحلیل محتوای اثر و مقایسۀ آموزه های آن با آرای موجود در برخی تفاسیر مهمّ شیعه پرداخته شده است.
